Tetraëder op Ameland

Op diverse plekken op het eiland staan betonnen palen met een geknikte kop. Sommigen noemden het Mariapaaltjes, waarschijnlijk vanwege de devote houding, maar het palen die onderdeel uitmaakten van een versperringsdriehoek.

Door Jeanet de Jong

Versperringsdriehoeken
Ze heten tretraëder, versperringsdriehoeken, die tijdens de Tweede Wereldoorlog door de bezetter op het strand werden geplaatst. De strandversperring voorkwam dat pantservoertuigen, landingsvaartuigen en vliegtuigen het strand konden gebruiken. De Duitsers maakten er een onderdeel van de Atlantikwall van, de verdedigingslinie langs de kust van Europa. De betonnen palen werden destijds langs de kust van heel Nederland aangetroffen. De Duitsers begonnen in 1942 met het bouwen van de verdedigingswal, de Atlanticwall. De tetraëder maakten daar onderdeel vanuit.
- in het filmpje hieronder ziet u hoe die palen op het strand stonden -

Viervlak
Tetraëders zijn versperringen van betonnen palen. Zes palen vormen vier gelijkzijdige driehoeken. Tetraëder betekent viervlak, de palen vormen een zeer sterke constructie van een piramide met vier vlakken. De zes balken wegen ieder 120 kilo en ze werden met draad en schroeven aan elkaar vastgezet. Soms werd bovenop de versperring een mijn geplaatst. De tetraëders langs de kust worden ook wel kust-tetraëders genoemd of beton-tetraëders. De Duitsers noemden het ‘Betonsperre’. Er is een dure variant, waarbij de uiteinden van de balken schuin inelkaar pasten, en er is een eenvoudigere en goedkopere variant, met balken met van top tot teen een vierkante doosnee. Deze laatste vorm stond op het strand van Ameland. Ze werden gemaakt door mensen die dwangarbeid moesten verrichten.

Afrastering
De palen waren niet bedoeld als afrasteringspaal, maar onderdeel van een constructie die ind de oorlog als strandversperring dienst deed. Na de bevrijding werden de tetraëder losgeschroefd en werden de afzonderlijke delen door de Amelanders gebruikt als versteviging van afrastering. Het materiaal was welkom, want na de oorlog was overal gebrek aan.

Waar staan ze
Behalve bij Westerlaan 8 in Hollum, het Spinhuisstraatje in Hollum en bij het Bunkermuseum, kom je ze onder meer tegen langs de Strandweg bij Nes, langs de Verbindingsweg aan de Ballumer kant van de hoge diek, langs de Smitteweg bij Ballum, de Lombokweg bij Hollum, de Tjetteweg en Badweg bij Hollum en in het weiland onderaan de dijk. Ook liggen er hier en daar palen in de grond als onderdeel van een oprit.

Bezettingserfgoed
Intussen staan de palen er al zo'n 80 jaar en zijn ze door weer en wind begroeid met korstmossen. Onverslijtbaar. De een staat recht, de ander scheef, de een staat alleen, de ander met nog een samen of met meer in een rij palen. Ze horen er helemaal bij en vormen een deel van het bezettingserfgoed.

Tijdens de Bunkerexcursies van de Amelander Musea komen deze tetraëder ook aan de orde.

J