Korenmolen De Eendragt

Op 22 november 1596 werd door de Heer van Ameland, Sicco van Cammingha, octrooi verleend aan Pieter Everts om de standerdmolen van Ballum in bedrijf te houden. Molen De Eendragt werd gebruikt als korenmolen. Verschillende granen werden er verwerkt, zoals gerst, rogge, tarwe, maar ook boekweit. De molen stond ten dienste van de bevolking en was voor hen van levensbelang, immers, de voedselvoorziening was grotendeels afhankelijk van de graanproductie.

De Eendragt bleef functioneren tot 1840, toen werd de molen in Ballum afgebroken en werd er in Hollum een nieuwe molen gebouwd. 

Korenmolen ‘De Eendragt’ werd al in 1585 vermeld op de zeekaart van Albert van Haeyen, maar is waarschijnlijk ouder. Deze van oorsprong standerdmolen heeft jarenlang het landschappelijk beeld bepaald in het verder lage land. Een standerdmolen is het oudste type windmolen.

Een molen was octrooi gebonden.
Men mocht een molen alleen ‘hebben en houden’ met octrooi van de Heer van Ameland. In het verleende octrooi werd onder andere vermeld: Het is een ieder ander verboden om meel te malen niet met een handmolen noch met een rosmolen of een ander maalwerktuig. Ook mocht een gortmaker geen gort invoeren van buiten Ameland. Verder werd ook nog in het octrooi bepaald dat er gratis gemalen, ‘vrij malen’, moest worden voor de bewoners van het Slot van Ballum. De kosten van het octrooi bedraagt 30 carolus gulden per jaar af te dragen aan de Heer van Ameland. ‘De Eendragt’ stond aan de westkant van Ballum dicht bij de ‘grens’ van Hollum en Ballum, iets meer richting Hollum stond ooit de galg waar ‘recht’ werd uitgevoerd.

Het einde van ‘De Eendragt’
Zolang de molen van Ballum nog functioneerde mocht er geen andere molen worden opgericht en in bedrijf worden genomen. Verschillende eerdere pogingen daartoe waren mislukt omdat het octrooirecht nog steeds van kracht was ten gunste van de molen van Ballum. In 1840 kochten Willem Hendriks de Boer en Job Dirks Visser ‘De Eendragt’ en het huis met schuur voor een bedrag van fl. 1.225,- met het doel de molen af te breken. Daarna bouwde hij een nieuwe korenmolen in Hollum, een stellingmolen met de naam ‘De Verwachting’.  

Het octrooi van de molen van Ballum.
Het octrooi zoals hierboven aangegeven vinden we in het Nassau-archief. Dit oude octrooi, afgegeven door Sicco van Cammingha op 22 november 1596, is op 30 mei 1685 opgetekend in het hypotheekboek van Ameland. In dit octrooi worden successievelijk de volgende bepalingen beschreven;

  • Het malen op zijn molen wordt gegund en geoctrooieerd aan Pieter Everts getrouw onderdaan en tegenwoordige eigenaar van de molen.
  • Op deze molen moet gemalen worden al hetgeen op Ameland gemalen zal worden.
  • Er mogen verder geen molens, zoals windmolens, rosmolens, gortmolens, of andere handmolens worden gebruikt.  
 

Ontdek alles over Stichting De Ouwe Pôlle

Word vriend van Stichting De Ouwe Pôlle. Bekijk de voordelen:

Word vriend van Stichting 'De Ouwe Pôlle Ameland'. Daarmee steunt u het behoud van het cultuurhistorisch erfgoed op Ameland.

  • Ontvang drie keer per jaar onze magazine Pôllepraat vol verhalen over de Amelander cultuur en geschiedenis
  • Steun onze musea op Ameland: museum Sorgdrager, museum Swartwoude, het bunkermuseum en de cultuurkerk in Nes
  • Met uw bijdrage organiseren wij ieder winter een programma bestaande uit lezingen waaraan u kunt deelnemen
  • Onze stichting heeft een ANBI-status (Algemeen Nut Beogende Instelling)

<<< Meld je aan als vriend van de Ouwe Pôlle >>>