Politieambtenaren tijdens de Tweede Wereldoorlog op Ameland

Twee politiemensen fietsen over de weg van Ballum naar Hollum. Voor de tijd van het jaar is het redelijk weer. Die ochtend zijn ze samen vertrokken voor een algemene surveillance. Een van de twee heet Teaije van der Made en is als Ríjksveldwachter op Ameland gekomen. Hij is geboren op 25 september 1909 te Gorredijk. Van der Made is nu opperwachtmeester en postcommandant van Hollum. In zijn gezelschap is Tjeerd Nijboer. Nijboer is als wachtmeester toegevoegd aan de post Hollum. Hij kwam op Ameland op 17 september 1940. Nijboer is getrouwd. Zijn vrouw en hij staan bekend als goede schaatsers. In de winter is het echtpaar vaak van de partij als er een wedstrijd wordt gereden op het eiland. En meestal gaan ze dan met een prijs weer naar huls.

Het is een rustige ochtend geweest en het loopt al naar het middaguur. Plotseling gaat hun aandacht uit naar een vliegtuig in de lucht. Het betreft een zogenaamde vliegende Fort van de Amerikanen. Het is een van de viermotorige bommenwerpers die bijna elke dag, als het weer het toelaat, vertrekken uit Engeland om Duitsland te bombarderen. De bommenwerper komt uit het noorden en de beide politiemensen horen dat het vliegtuig problemen heeft met de motoren. Kennelijk hebben de Duitsers op de komst van het vliegtuig zitten wachten want het luchtafweergeschut van de Batterij van Hollum begint te schieten. De beide politiemensen menen dat het afweergeschut van Ameland het vliegtuig heelt neergeschoten. Uit later onderzoek blijkt dat niet zo te zijn. Het vliegtuig zwenkt naar zuidelijke richting en probeert een noodlanding te maken op een perceel weiland nabij de Badweg van Hollum. Tot grote ontsteltenis van de beide politieambtenaren slaat het vliegtuig over de kop en boort zich gedeeltelijk in de grond waarna het in brand vliegt. Voordat het vliegtuig de grond raakt kunnen vijf bemanningsleden zich in veiligheid brengen met een parachute.

Beide politieambtenaren begeven zich onmiddellijk naar de plek waar het vliegtuig is neergekomen. Ook komen er verschillende Duitse soldaten op fietsen en vrachtauto's naar de plek waar het vliegtuig gecrasht is. De nabije omgeving van het wrak wordt door de bezetter afgezet en enkele andere soldaten gaan de Amerikanen ophalen die met de parachute zijn geland.

Op 4 april 1943 maakte deze Duitse Nachtjager van het type ME-110 een noodlanding op het strand van Ameland. Voor zover bekend vielen er geen slachtoffers

Op 4 april 1943 maakte deze Duitse Nachtjager van het type ME-110 een noodlanding op het strand van Ameland. Voor zover bekend vielen er geen slachtoffers

Twee Amerikanen zijn gewond geraakt door het geschut. Een van de Amerikanen heelt een schotwond door de kaak en een ander heelt een beenwond. Nadat beide politieambtenaren wat toezicht hebben gehouden bij de afzetting van de Duitsers vertrekken ze naar huis. De andere dag krijgt Van der Made opdracht van de lnselcommandant om de lijken die nog aanwezig zijn te bergen. Samen met Nijboer begeeft Van der Made zich naar de Badweg. De lijken zouden zich nog in of onder het wrak bevinden. Ter plaatse blijkt dat Duitse soldaten onder toezicht van een Duitse officier de lijken al hebben onderzocht en uit het wrak hebben gehaald. De lijken zijn totaal verbrand en onherkenbaar. Toch kunnen drie lijken nog worden geïdentificeerd. Het lijk dat niet direct kan worden geïdentificeerd wordt door de beide politieambtenaren langdurig en nauwkeurig onderzocht. Dit levert niets op daar alles van het lichaam is weggebrand. Na deze moeizame klus worden de lijken gekist door Van der Made en Nijboer en worden zij overgebracht naar de algemene begraafplaats te Nes. Daar moeten de lijken boven de grond blijven staan totdat er een machtiging is afgegeven tot verlof om te begraven door de Officier van Justitie te Leeuwarden.

De lnselcommandant heeft nog een verzoek aan de beide politieambtenaren of ze een bord willen plaatsen bij het wrak met het opschrift: "Streng verboden toegang." Dit om de jeugd van Ameland op een afstand te houden en andere souvenirjagers. Van der Made en Nijboer weten wel beter.

Heel wat eilandbewoners komen een kijkje nemen bij het nog smeulende wrak. Op 14 september 1944 sluiten van der Made en Nijboer het proces-verbaal van bevindingen af over het neergestorte vliegtuig. Op 26 september 1944 maakt Van der Made nog een aanvullend rapport op. Door de Duitsers wordt aan van der Made medegedeeld dat de identiteit van de onbekende vlieger bekend is geworden. Zijn naam is J.T. Anglo.

Vlak na de oorlog houden Draaisma en Van der Made toezicht bij het onschadelijk maken van explosieven

Vlak na de oorlog houden Draaisma en Van der Made toezicht bij het onschadelijk maken van explosieven

Voor zover kan worden nagegaan waren van der Made en Nijboer voor de grote reorganisatie door de bezetter van de Nederlandse politie, bij de Rijksveldwacht. Na maart 1941 vielen zij onder de Marechaussee gewest Groningen, Groep West-Dongeradeel. Voor de oorlog werden de politiediensten verricht door de Rijksveldwacht en gemeenteveldwachters. De Rijksveldwacht was een voorloper van het latere Korps Rijkspolitie. Alle Rijksveldwachters hadden een ambtspenning welke is ingevoerd in het jaar 1854. Op de penning was een W met daarboven een kroon afgebeeld en aan de andere zijde stond Rijkspolitie met daaronder een nummer. Volgens een oud Rijksveldwachter moest men deze ambtspenning aan een bandje om de hals dragen. Ook deden Rijksveldwachters dienst op het parket.

Toen de oorlog uitbrak was Jan Draaisma in Nes als Rijksveldwachter gestationeerd. Jan Draaisma werd geboren op 24 februari 1908 te Leeuwarden en was op 28 april 1936 naar Ameland gekomen. Hij vertrok op 24 juni 1947 naar Surhuisterveen. Bij de Amelanders was het bekend dat

Draaisma een ontzettende hekel had aan de Duitsers. Evenals zijn collega's op de andere Waddeneilanden had Draaisma de zware taak om lijken te bergen op het Noordzeestrand na de ramp bij Duinkerken. In de maanden juli-augustus 1940 weiden er ongeveer 60 lijken geborgen. Samen met gemeenteveldwachter Derk Meijer deed Draaisma al het nodige om de identificatie van de lijken mogelijk te maken. Beiden zullen verbaasd hebben opgekeken toen men nabij paal 15 ook het lijk van een Nederlandse 2e Luitenant aantrof.

Verder hebben tijdens de oorlog op Ameland nog dienstgedaan: Johannes Monderman, geboren op 3 november 1904, die verbleef op Ameland van 4 november 1941 tot 1 juli 1947, en Albert Amoldussen, geboren op 10 januari 1918, die als Marechaussee op 11 augustus 1941 op Ameland kwam en bleef tot 21 juli 1943.

Op het eiland verliep de oorlog in een betrekkelijke rust. Voor zover bekend heeft de batterij van Hollum nooit een geallieerd vliegtuig neergeschoten. De batterij zelf is wel door geallieerde vliegtuigen beschoten. Of daar ook slachtoffers bij zijn gevallen is niet bekend. De echte bevrijding op Ameland kwam op 3 juni 1945. Toen zaten er ongeveer 600 soldaten op Ameland. Ze moesten zich overgeven aan twee Engelse en drie Canadese militairen. Vlak voor de bevrijding van Ameland waren de Duitsers nog even vervelend. Ze dronken veel en liepen de burgerbevolking te pesten. Uiteindelijk kon de bezetter zich inschepen en was Ameland weer van de eilanders.

Met dank aan Jan van der Heide (uit het juli-augustus nummer van Politie Friesland. Auteur Gerard de Raaf)

VRIENDEN WORDEN

Word vriend van Amelander Historie! U ontvangt iedere maand onze historiekrant en krijgt een gratis e-book cadeau! 
 
 
 

Ontdek alles over Stichting De Ouwe Pôlle

Word vriend van Stichting De Ouwe Pôlle en mis niets meer van de Amelander cultuur!

Word vriend van Stichting 'De Ouwe Pôlle Ameland'. Daarmee steunt u het behoud van het cultuurhistorisch erfgoed op Ameland.

  • Ontvang drie keer per jaar onze magazine Pôllepraat vol verhalen over de Amelander cultuur en geschiedenis
  • Steun onze musea op Ameland: museum Sorgdrager, museum Swartwoude, het bunkermuseum en de cultuurkerk in Nes
  • Met uw bijdrage organiseren wij ieder winter een programma bestaande uit lezingen waaraan u kunt deelnemen
  • Onze stichting heeft een ANBI-status (Algemeen Nut Beogende Instelling)

<<< Meld je aan als vriend van de Ouwe Pôlle >>>