Bijzondere oude stenen gevonden aan de Reeweg in Hollum

In de maanden mei en juni van dit jaar werd aan de Reeweg van Hollum een kabel aangelegd waarbij er oude stenen werden aangetroffen. De Amelander Jan Wijnberg liet zijn hond uit en zag dat het om kloostermoppen ging. Hij heeft een aantal stenen bewaard en naast zijn huis gelegd. De afgelopen dagen heeft het flink geregend. Het viel Jan Wijnberg op dat er op een steen de letter A tevoorschijn was gekomen. Daarop heeft hij de hele steen schoongemaakt en is de tekst ANNO 1622/ZZ zichtbaar. De steen is 28 x 28 cm en 7 cm dik. 

De andere stenen zijn kloostermoppen met de diktes: 32x16x8 cm, 28x13,5x6,5 cm, 25x12,5x6,5 cm, 29x14x7 cm en 30x15x7,5 cm. Kloostermop maten geven een perfecte registratie van de eeuw waarin ze zijn gebakken. Aanvankelijk hebben ze de maten van de eerder toegepaste tufsteen die echter veel lichter was. Daarna nemen kloostermoppen decenniagewijs steeds meer in grootte af. Op basis van de afmetingen gaat het hier waarschijnlijk om kloostermoppen uit de veertiende eeuw. Die kunnen van de derde kerk van Hollum zijn die op de plek van de huidige hervormde kerk stond. In 1569 werd deze kerk verwoest door de Watergeuzen. Ten zuiden van het kerkhof is daarna gedurende 100 jaar een kerkje en school geweest die later werden verkocht. Pas in 1678 werd onder leiding van de dominee Cornelis Schellinger de huidige kerk gebouwd. Aangezien de stenen in de berm naast de Reeweg zijn gevonden, vermoedt Jan Wijnberg dat de kloostermoppen als versteviging voor de oude dijk zijn gebruikt.

Op de foto links is de berm te zien waar de kloostermoppen zijn gevonden. Op de foto rechts zien we het oude dijkje dat hier vroeger lag.

Evert Kramer, oud-archeoloog van het Fries Museum, hebben we gevraagd om de foto's van de stenen te bekijken. Over de steen met de tekst ANNO 16ZZ schrijft hij:'Het gaat waarschijnlijk om gedenkstenen met het jaartal er op. Kloostermoppen zien er anders uit, zijn geel of rood en van gebakken klei. De brokken met jaartallen zijn stichtingsstenen van natuursteen, waarschijnlijk van jaar van oplevering van gebouw. Het is vaak niet bekend van waar. Vaak gaat het om gesloopte gebouwen, openbare gebouwen en/of stinsen en dergelijke.'

Albert Reinstra, deskundige op het gebied van kerkelijke bouwkunst en werkzaam bij de Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed, bekeek onze foto's van de bijzondere stenen en kwam met de volgende reactie:

De zandsteen met het jaartal. Een mooie steen. Dit is een bentheimer zandsteen met daarop Anno en inderdaad het jaartal 1622. Mogelijk afkomstig van een woonhuis.

-de bewerkte brok zandsteen, eveneens Bentheimer. Dit is de onder- of bovendorpel van een venster. De sponning halverwege was bedoeld voor het glas in lood en dateert zeer waarschijnlijk ook uit de 17de eeuw.

-de moppen variëren nogal in afmeting en zijn uit verschillende perioden afkomstig. De jongste –die van rond de ca. 6-6,5 cm dik en 25cm lang zullen 16de eeuws zijn, de andere zijn ouder (15de eeuw, groepje rond 29-30 x 7-7,5cm en kennelijk een groepje nog grotere van 32x8cm) waarbij de langste en dikste mogelijk nog 14de-eeuws zijn. Dat het als puin verwerkt is in de dijk gebeurde veel vaker.