Stranding van 'De Valk' bij Engelsmanduun in 1799
Op 10 november 1799 vond de scheepsramp met het fregat ‘De Valk’ voor de Amelander kust plaats. Bij deze ramp kwamen maar liefst 417 mensen om het leven waarmee het één van de grootste rampen voor de Nederlandse kust is.
Voorafgaand aan de scheepsramp vond tussen de Britten en de Russen enerzijds en patriotten en Fransen anderzijds een enorme veldslag plaats in de kop van Noord-Holland. Nadat de Britten waren verslagen werd hun aftocht over zee mogelijk gemaakt. Daarbij werd ook het fregat ‘De Valk’ ingezet.
Ruim honderd jaar later strandt er weer een schip, de schoeneraak ‘Johan Willem Friso’. Het schip was geladen met graniet voor het te bouwen Vredespaleis in Den Haag. Nadat het schip strandde, is het weggezakt ergens tussen kilometerpaal 5 en 6. Met het graniet van dit schip is een gedenksteen ter nagedachtenis aan de slachtoffers van ‘De Valk’ vervaardigd (zie bovenstaande foto).
Dagboek van Cornelis Pieter Sorgdrager over de ramp
In het dagboek van Cornelis Pieter Sorgdrager staat het volgende over het fregatschip ‘De Valk’
“Sontag den 10 November 1799 `S morgens Strande in het Noordergat Het Hollands Oorlogschip genaamd de Valk men zegt op de seleve was geweest 540 zielen zo mannen vrouwen als kinderen. Dit Schip hadden de Engelsen met de Slag van den admiraal de Winter genomen van de Hollanders en was nu in Engelse dienst om militeere na Engeland te transporteren’,1 kwam met half vloet aan de Grond en wiert ten Eersten door de Zee verbrijselt, circa 23 a 24 man zegt men zijn er Levendig afgekomen op stukken hout en van de wrakke, en ter zelve tijd circa 30 dooden die aan Land spoelden waar onder vrouwen en kinderen van 1 en van Een half Jaar oud Een gedeelte daar van wierde in een Kuil op het Kerkhof en een gedeelte ten westen van Jacob Haijes Huis te blijke begraven was naarlijk te aanschouwen men had zo veel hout niet om kisten te kunnen maken moest dies zonder kisten begraven worden, Indien alle dese menschen alhier Levendig waren aangekomen zoude ons Land in verlegentheid geweest zijn, door dien Er zo weijnig Eeten was, van de Scheepsgoederen zijn weijnig geburgen.
Door een van het volk van bovengemelde Schip zijn nader onderrigt dat aan boord geweest was 370 Engelse Militeere2 120 Hollans Scheepvolk 15 Engelse vrouwen 10 kinderen 10 Hollanse vrouwen Samen 525 Zielen.
Over dit begraven van de Engelschen in kuilen in de duinen zonder kisten was veel burgers onvergenoegt Ja die burgers van Balm hebben die in de duinen begraven waren opgegraven en tot Balm op het kerkhof begraven. Donderdag den 14 Novemb 1799 Natte Tabak en meel verkogt uit het gebleven oorlog Schip meel vrijdag daar aan Zijn de Engelschen met Een Snikken na de Helder gebragt”
1 De Valk had zich zonder slag of stoot overgegeven waarna de Engelsen hem overnamen.
2 in werkelijkheid 265 Engelse militairen
‘De Valk’ was een Nederlands oorlogsschip in Engelse dienst. De overleden Engelsen zijn in een duin bij Hollum begraven die later de naam ‘Engelsmanduin’ kreeg. Er zouden ook 150 mensen op het kerkhof in Ballum in een gemeenschappelijk graf moeten liggen. De Engelse luitenant J.H.E. Hill die de ramp overleefde, schreef echter over het Hollumer kerkhof. De Valk was een dertig jaar oud schip. Op het schip voeren tijdens de ramp ook Hollanders.
De overlevenden werden naar de herberg in Hollum gebracht en goed verzorgd. Ze kregen te eten en kleren van de inwoners. De aangespoelde lichamen van drenkelingen werden meteen begraven en later op de Hollumer begraafplaats herbegraven. Later werden de Engelse overleden op een kraakwagen naar het Wad gebracht en kregen ze eten voor onderweg mee. De overlevenden voeren naar Den Helder. De President vertelde Hill dat de Amelanders blij zouden zijn als hij de Engelse regering zou verzoeken of de Engelse schepen hun visserbootjes voor de Engelse kust zouden willen beschermen. Hetgeen later door de Engelse admiraal werd toegezegd.
Het aantal verliezen bij de ramp
Manschappen van het 23e regiment 265
Hollandse zeelieden 115
Engelse vrouwen en kinderen 25
Hollandse vrouwen en kinderen 12
Kapitein Darcie en echtgenote
Totaal 419 personen
Gered waren:
Manschappen van het 23e regiment 20
Hollandse officieren en manschappen 5
Totaal 25 personen
Het scheepsvolk zou uit 120 man hebben bestaan, onbekend met of zonder officieren. De huur van de vissersboot die de geredde personen naar Den Helder bracht, bedroeg fl. 130 wat omgerekend 16 pond, 16 shilling en 8 pence is. De assistentie van de arts kostte fl. 80 omgerekend 6 pond, 13 shilling en 4 pence bedroeg.
Gegevens van het fregatschip ‘De Valk’
Een Hollands oorlogsschip dat in 1770 op `s Landswerf te Amsterdam door John Mees was gebouwd. Het schip voerde 18/26 stukken geschut. Er konden 163 manschappen op.
In 1797 lag het schip in Nieuwediep en werd het dus door de Engelsen zonder enig verzet buitgemaakt waarna het naar Engeland werd opgebracht. De Engelsen gebruikten daarna het schip in strijd tegen de Fransen.
Bron: 'Wat gebeurde er in 1799 bij de Engelsmanduun?' uit 1999.