De elektrische centrales van Ameland (1)

Door Klaas Nobel

 

Nes

In het begin van de twintigste eeuw werden de huizen op Ameland nog verlicht met kaarsen en petroleum lampen. Omdat door de Eerste Wereldoorlog petroleum schaars was geworden, richtte burgemeester Bolomij zich op 22 juni 1918 tot de directeur van het PEB voor advies tot elektrificatie van Nes. Er werd een commissie ingesteld en al op 24 november van dat jaar brandde het eerste elektrisch licht op Ameland. De "Coöperatieve Vereniging tot Electrische Verlichting van het dorp Nes" exploiteerde het laagspanningsnet, de huisinstallaties en de dynamo. Deze dynamo werd aangedreven door de stoommachine van de zuivelfabriek van Foppe de Jong. Maar helaas door het tegenvallend exploitatie resultaat vanwege de hoge brandstof prijzen moest de coöperatie haar activiteiten staken. Enkele jaren later nam de ondernemende Foppe de Jong de zaak over en richtte de "N.V. Stoomzuivelfabriek, Graanmalerij en Electrische Centrale" op en werd in 1921 de 15 kw gelijkstroom generator aangevuld met een accu-batterij. In 1930 werd de stoommachine vervangen door een Deutz dieselmotor en werd het vermogen vergroot tot 45kw. Met een nieuwe Deutz in 1935 werd het vermogen 54kw.

Douwe Nobel in 1976 bij de stoommachine van de Hollumer zuivelfabriek

Douwe Nobel in 1976 bij de stoommachine van de Hollumer zuivelfabriek die vergelijkbaar zal zijn met de machine van Foppe de Jong in Nes. Alle apparatuur werd destijds door deze machine middels leren riemen aangedreven. De machine uit 1923 die later (samen met een dynamo) als noodaggregaat fungeerde, is na sluiting van de fabriek door Nobel overgeplaatst  naar het Sorgdrager museum en daar te bezichtigen.

 

In 1930 werd de gemeente Ameland door de Bond voor Electrotechnische Handel en Industrie gewezen op misstanden in den lande op gebied van installatiewerk. Hierop volgde een levendige correspondentie tussen de gemeente en verschillende instanties waarin de gemeente zonder succes probeerde aansluiting te krijgen op het net van het Provinciaal Electriciteitsbedrijf in Leeuwarden (zie onderstaande document).

 

 

Kaart van midden-Ameland uit 1927

Kaart van midden-Ameland uit 1927

Kaart van oost-Ameland uit 1927

Kaart van oost-Ameland uit 1927

Deze kaart met daarop de zomerwoningen van Nes is in 1939 gemaakt door de aannemer Johannes Wildervank.Deze kaart met daarop de zomerwoningen van Nes is in 1939 gemaakt door de aannemer Johannes Wildervank.

Deze kaart met daarop de zomerwoningen van Nes is in 1939 gemaakt door de aannemer Johannes Wildervank.

 

Bezoek ook de website van De Mispel van Klaas Nobel 

 

Interessant? Met 1 klik blijft u op de hoogte van de rijke Amelander historie: 

VRIENDEN WORDEN

Word vriend van Amelander Historie! U ontvangt iedere maand onze historiekrant en krijgt een gratis e-book cadeau! 
 
 
 

Ontdek alles over Stichting De Ouwe Pôlle

Word vriend van Stichting De Ouwe Pôlle en mis niets meer van de Amelander cultuur!

Word vriend van Stichting 'De Ouwe Pôlle Ameland'. Daarmee steunt u het behoud van het cultuurhistorisch erfgoed op Ameland.

  • Ontvang drie keer per jaar onze magazine Pôllepraat vol verhalen over de Amelander cultuur en geschiedenis
  • Steun onze musea op Ameland: museum Sorgdrager, museum Swartwoude, het bunkermuseum en de cultuurkerk in Nes
  • Met uw bijdrage organiseren wij ieder winter een programma bestaande uit lezingen waaraan u kunt deelnemen
  • Onze stichting heeft een ANBI-status (Algemeen Nut Beogende Instelling)

<<< Meld je aan als vriend van de Ouwe Pôlle >>>