Groat Amelander Woa'deboek

Ameland heeft een eigen dialect. Dat heeft zowel kenmerken van het Fries als van het Nederlands. In die zin is het een broertje van andere mengdialecten als het Leeuwarders en andere Stadsfriese dialecten. Ook het Bildts is min of meer op dezelfde leest geschoeid. Hoewel gebaseerd op dezelfde formule, kent het Amelands toch een flink aantal eigen kenmerken. Heel bijzonder zijn ook de talloze verschillen op het eiland zelf, vooral tussen de oostelijke en westelijke dorpen, waarbij Ballum soms weer een eigen positie inneemt.

Het was Anton Oud (1935-2006) die zodanig geïnspireerd werd door zijn moedertaal dat hij besloot om deze vast te leggen. Oud werd geboren in het dorp Buren, waar hij ook zijn jeugd doorbracht. Later verhuisde hij naar Joure. In 1977 begon hij met het verzamelen en beschrijven van Amelander woorden, wat tien jaar later uit zou groeien tot het Woa’deboek fan ut Amelands.

De vele positieve reacties op dat woordenboek brachten de samensteller op het idee om na zijn vervroegde pensionering aan een nieuwe en veel uitgebreidere versie te beginnen. Wederom gesteund door een eilander werkgroep, toog Oud fanatiek aan het werk. Helaas werd hij ernstig ziek, maar hij slaagde er toch in om voor zijn dood een eerste complete versie van het woordenboekgedeelte op te leveren. Daarna werd zijn manuscript door leden van de eilander werkgroep aangevuld, vooral met dialectische informatie en onderging het op de Fryske Akademy een aantal bewerkingen.

Het woordenboek bevat de volgende onderdelen:

• Een inleiding met onder meer een karakterisering van het dialect en een behandeling van spelling en uitspraak en vele andere zaken. Ter nagedachtenis van de auteur is er een In memoriam Anton G. Oud opgenomen;
• Het woordenboek is met 640 bladzijden een sterk uitgebreide editie van de versie uit 1987. Veel aandacht is besteed aan vaste uitdrukkingen en typisch Amelander formuleringen. De eilander taal komt voor de gebruiker echt tot leven;
• Een index Nederlands-Amelands. Deze index geeft via het Nederlands toegang tot het Amelands en kan als een allereerste begin van een woordenboek Nederlands-Amelands beschouwd worden;
• Een overzicht van eilander voornamen en streeknamen, samen met een kaart.