Wie het breed heeft… Thuis bij Sophia en Wytze

Door Marjan Brouwer

Op 17 juni komt de slotvrouwe van het Martenahuis in Franeker, Sophia van Vervou, weer thuis! En ze brengt haar kersverse echtgenoot Wytze van Cammingha mee. In hun mooiste, meest modieuze kleren laten ze zien dat zij een machtig en rijk koppel zijn. De twee manshoge huwelijksportretten door Frieslands beste zeventiende-eeuwse schilder Wybrand de Geest zullen de muren van het Martenahuis tooien. Als vanouds!

Deze bijzondere gebeurtenis grijpt Museum Martena aan om te laten zien wie deze mensen zijn: beide uit een oud Fries geslacht, rijk, geleerd en niet vies van pronkje. Sophia is de achterkleindochter en erfgenaam van de omstreden ridder Hessel van Martena, die in 1500 het Martenahuis bouwt. Wytze komt van Ameland, een in die tijd vrijwel onafhankelijk ministaatje in bezit van de Cammingha’s. Sophia is protestant, Wytze katholiek. Sophia is negentien jaar ten tijde van het huwelijk, Wytze is veertig. Sophia’s moeder is trouwens al getrouwd met Wytzes broer Pieter, haar tweede huwelijk. Dus moeder en dochter zijn ook schoonzussen. Het lijkt daarom een wat wonderlijke combinatie, Sophia en Wytze. Maar beiden zijn puissant rijk en geld zoekt geld. En liefde is tenslotte waar de geldbuidel hangt.

Portretten van Wytze van Cammingha en Sophia (Saepck) van Vervou door Wybrand de Geest, olieverf op doek, 1634 en 1632.

En dat die geldbuidel goed gevuld is, moge duidelijk zijn. Sophia draagt een blauwe glanzende rok, met zilver- en goudgalon bestikt. Het blauw komt terug in Wytzes kousen. Haar poffende mouwen zijn zwaar van het goud en haar borststuk is hevig met goud geborduurd. Ze is behangen met juwelen en gouden kettingen en haar kraag is ook volgens de laatste mode. Wytzes kraag doet niet voor de hare onder met de drie rijtjes kant. Zijn broek is onderaan bestrikt met overdadig zilverkant. De degen op de tafel is in een geborduurde schede gestoken en ligt daar niet voor niks: het onderstreept zijn adellijke afkomst. Op zijn schoenen zitten enorme rozetten. Struikel niet over je rozetten, of je ego, Wytze!

Als Wytzes broer Pieter in 1638 sterft, wordt Wytze vrijheer van Ameland. Sophia moet haar geliefde Martenahuis verlaten om in het Camminghaslot op Ameland te gaan wonen. Maar drie jaar later overlijdt Wytze. Sophia erft geld en het eiland, maar ook een hoop ruzie met de Cammingha’s over die erfenis. Ze hertrouwt een paar jaar later met Joachim Andreae, hoogleraar aan de Franeker universiteit. Kinderen krijgt ze niet, maar wel wordt er gesmoesd dat ze een affaire heeft met een collega van haar man.

Nog onwetend van dit alles zijn Sophia en Wytze geschilderd ter gelegenheid van hun huwelijk in 1632. Wybrand de Geest is Frieslands beste en meest succesvolle schilder en bovendien aangetrouwde familie van Rembrandt. Is het bij Rembrandt dat hij het idee krijgt om het paar als vorsten en ten voeten uit te schilderen, zoals Rembrandt deed met de fameuze portretten van Maarten Soolmans en Oopjen Coppit? Nee, want het portret van Sophia is gedateerd 1632 en daarmee twee jaar ouder dan Maarten en Oopjens portretten. Maar zij staan in dezelfde traditie. Sophia en Wytze zijn de Friese Maarten en Oopjen.

‘Wie het breed heeft… Thuis bij Sophia en Wytze’ van 17 juni t/m 5 november 2017 in Museum Martena, Franeker.

Bekijk de video's en foto's van de opening van de tentoonstelling!

Klik hier om de foto's van de opening in de beeldbank te bekijken!