De viool van Sippe Theunis - Anne de Jong

Rechts het huis waar Sippe Teunis de Jong in Nes op Ameland woonde

Anthonius Sipkes de Jong werd geboren 18 februari 1836 in Buren en overleed bijna 90 jaar later op 15 januari 1926 te Nes, in het huis wat nu 

Bidprentje van Teunis Sippes de Jong

bekend is als café, restaurant De Klimop (op bovenste foto het rechter huis). Hij was de jongste zoon van Sipke Gerbens de Jong en Trientje Douwes Metz. Sippe Theunis werd hij in de volksmond genoemd. Bij het overlijden van zijn vader was er onder de 10 erfgenamen ruim 50.000,- gulden te vererven. Een woonhuis kostte toen ongeveer 950,- gulden. Dit kapitaal zat in vele onroerende goederen zoals een vijftal huizen, 2 pakhuizen, vele percelen grond, grazingen in de algemene weide en vorderingen op diverse mensen. Bij zijn moeders overlijden in 1883 erfde hij het huis De Klimop en een levenslange jaarlijkse som geld van 100,- gulden. Hij heeft zijn leven lang kunnen leven van het kapitaal dat is nagelaten is door zijn ouders. Hij is altijd vrijgezel gebleven. Toen zijn moeder overleed woonde ook de weduwe Trijntje Gerrits Spoelstra (zie foto links), van zijn jong gestorven broer Gerben, nog in het huis Trijntje Gerrits Spoelstravan zijn moeder. Het huis waar hij woonde had destijds een voorname uitstraling met een tuingaard en een lange gang, waaraan de woonvertrekken lagen. Sippe Theunis was een godsdienstige man waarvan nog enkele Godsvruchtige bijbelplaatjes met zijn naam erop bewaard zijn gebleven. Hij was organist in de oude katholieke kerk aan de Ballumerweg. Zijn kleine huisorgeltje is tot voor kort bewaard gebleven en door familieleden bespeeld. Toen hij inmiddels oud en bejaard was zat hij altijd in de tweede bank van voren in de kerk. Op zijn hoofd droeg hij een pruikje. Hij had een “daagse pruuk”en een “zondagse pruuk”, verteld de overlevering. Dagelijks liep hij een rondje rond het dorp Nes. Hoewel hij zeer slecht ziend was kon hij met de stok in de hand toch redelijk zijn pad volgen. Totdat Jochem Donker hem een keer een streek uithaalde. Die spande een visnet over het pad waarlangs Sippe Theunis dagelijks liep. De oude man raakte verward in het net en kon er met moeite uitkomen. Waar dit verhaal over gaat is de viool van Sippe Theunis. Hij had een viool waar verder niet van bekend is hoe hij er aan kwam en of hij ook voordrachten gaf maar wel wat er later met de viool gebeurde. Redelijkerwijs mag je veronderstellen dat Sippe Theunis die viool al voor 1880 in zijn bezit had.

 

De viool van Sippe Theunis de Jong

De viool van Sippe Theunis (foto: Anne de Jong)

 

Toen Gerben Sipkes de Jong, geboren 25-10-1873 (Antje Gerben in de volksmond) in maart 1913 TBC kreeg, veranderde dat zijn hele bestaan. Zijn Antje Gerben bij de voordeur van zijn huis in Burenvader en grootvader waren ook aan TBC overleden. Van dokter Deelken, kreeg hij een levenswijze opgelegd die hem waarschijnlijk het leven redde. Hij moest in een koude, frisse omgeving verblijven en daarom leefde Antje Gerben bijna 5 jaar in een tent, zomer en winter. Daarna werd er een stuk aan het huis gebouwd waar hij verbleef. Een schuurtje met een plat dak. Hard werken was uit den boze. Op de foto rechts staat hij bij de voordeur van zijn boerderij aan de Willibrordusstraat in Buren.

In die tijd deed Sippe Theunis zijn viool over aan Antje Gerben, een kleinzoon van zijn oudere broer Gerben. Antje Gerben had tijd om zichzelf enigszins het vioolspelen machtig te maken. Antje Gerben was getrouwd met Catharina Boelens en ze hadden 4 kinderen. Cyprianus, Jeanetta, Anne en Tjet. Cyprianus (Sip van de klei) trouwde later met Johanna Molenaar en zij kregen 14 kinderen, Jeanetta trouwde met Gerardus Kienstra, Anne (mijn grootvader) trouwde met Catharina Metz ('Antke Trien') en Tjet bleef vrijgezel en bereikte de leeftijd van 103 jaar en overleed in 2014. 

Antje Gerben met kerstmis 1965Antje Gerben was een gezellige man en had graag de vele kleinkinderen om zich heen. Met Sundeklaas en met de kerstdagen ging hij vaak met de kleinkinderen door Buren bij familie en bekenden langs om samen met de kinderen liederen te zingen die hij ondersteunde met de viool. Mijn moeder wist dat nog levendig te herinneren. Als er een feestje in de familie was, werd vaak de viool uit de kast gepakt. Hoe dat er aan toe ging weten zijn kleinkinderen, de jongste is inmiddels ook al gepensioneerd, nog hilarisch te vertellen. De kleinkinderen zaten rondom hem in het kleine kamertje met de rug tegen het bedschot. Opa telde af: 1,2,3 .... en hij maakte lange halen met de strijkstok over de snaren van de viool zoals een schaatser lange streken maakt over het ijs. Dan was het "ho,ho ho...dut klinkt fals, ik moet eest de snaren infètte." Dan kwam er een potje met snarenvet, wat hij eens op strand had gevonden, waarmee de snaren werden ingevet. Dan: "nog een keer jongens", Zie ginds komt de stoomboot.... Het hardst lachte Antje Gerben zelf om het plezier van zijn kleinkinderen. Toen Antje Gerben in 1972 in zijn honderdste levensjaar overleed ging de viool naar zijn dochter Tjet. Zij vererfde de viool aan Gerben Kienstra, de kleinzoon van Antje Gerben. Wat opvalt is dat bezitters van deze viool allemaal stok-oud worden. Of die viool magische krachten heeft?

 

De Duitse viool, een copy van een Stradivarius 1736Gerben de Jong

Links de Duitse viool, een copy van een Stradivarius 1736. Op de rechter foto zien we Gerben de Jong.

 

Antje Gerben had nog een viool. Deze kreeg hij in 1945 in zijn bezit. In het gemeentehuis was een viool achtergebleven van de Duitse bezetter. Alle Duitse bezittingen waren geconfisqueerd, waaronder deze Duitse viool. De toenmalige burgemeester Walda meende, dat die viool maar naar Antje Gerben moest. Antje Gerben heeft bepaald dat na zijn dood deze viool naar zijn kleinzoon Gerben in Australië zou moeten. Hij had gehoord dat de kinderen in Australië zeer muzikaal waren. Toen opa overleed in 1972 is de viool verhuisd naar zijn zoon Sip in de Noordoostpolder. Toen die in 1978 naar zijn zoon Gerben in Australië op vakantie ging moest de viool mee. Sip had echter 14 kinderen en hij wilde niet dat er mot in de familie kwam over wie nu de viool moest krijgen. Daarom verzweeg hij zijn plan om de viool mee naar Australië te nemen. De vioolkist paste echter niet in de koffer. Sip liet zich niet uit het veld slaan en ging met de kist naar de schuur en zaagde er een hoek af. Nu paste hij wel en samen met de afgezaagde punt arriveerde hij in Melbourne. Daar kwam de viool in de afgezaagde vioolkist uit de koffer. “Alsjeblieft de viool van grootvader en lijm de kist maar weer aan elkaar.” Gerben de Jong, reeds 50 jaar wonend in Melbourne, liet de viool restaureren en kocht er een nieuwe kist bij. Nu is de oudste zoon van Gerben, Lucas de Jong, operazanger, met een vioolstudie bezig. Een achter-kleinkind van Antje Gerben. Uit onderzoek is gebleken dat de viool aan de binnenkant een notitie heeft met daarop copy type Stradivarius 1736.

 

De Duitse viool. Nu in Melbourne.

De Duitse viool. Nu in Melbourne. Duidelijk is te zien waar Sip van de klei de zaag in de vioolkist zette.

 

Met dank aan Anne de Jong

 

VRIENDEN WORDEN

Word vriend van Amelander Historie! U ontvangt iedere maand onze historiekrant en krijgt een gratis e-book cadeau! 
 
 
 

Ontdek alles over Stichting De Ouwe Pôlle

NIEUW: Teken nu in op het boek 'Tegelkunst op Ameland' van Barbara Hofker-Esser

In de zomer van 2024 is er werk van Barbara Hofker - Esser in het Cultuur en Historischmuseum Sorgdrager op Ameland te zien.Intekenactie Tegelkunst op Ameland - Barbara Hofker Bij deze overzichtstentoonstelling van ruim 60 kunstwerken wordt dit boekje uitgegeven. 
Het is een naslagwerk met veel foto’s van prachtige Amelander tegelkunst, allemaal naar eigen ontwerp van Barbara Hofker. Joke Mosterman schreef de verhalen achter de tegels en plaatste Amelander tegeltableaus in een historische context.
 
Het boekje is nu al te bestellen voor een intekenprijs van 12,50 euro. In de museumwinkels is dit prachtige naslagwerk vanaf 28 maart verkrijgbaar voor 15,00 euro. 
 
64 + 4 pagina’s
Soft en glossy omslag
21 x 21 cm
 

<<< Doe mee aan de intekenactie: klik hier om in te tekenen! >>>

Word vriend van Stichting De Ouwe Pôlle en mis niets meer van de Amelander cultuur!

Word vriend van Stichting 'De Ouwe Pôlle Ameland'. Daarmee steunt u het behoud van het cultuurhistorisch erfgoed op Ameland.

  • Ontvang drie keer per jaar onze magazine Pôllepraat vol verhalen over de Amelander cultuur en geschiedenis
  • Steun onze musea op Ameland: museum Sorgdrager, museum Swartwoude, het bunkermuseum en de cultuurkerk in Nes
  • Met uw bijdrage organiseren wij ieder winter een programma bestaande uit lezingen waaraan u kunt deelnemen
  • Onze stichting heeft een ANBI-status (Algemeen Nut Beogende Instelling)

<<< Meld je aan als vriend van de Ouwe Pôlle >>>